·
Ο κίνδυνος για την εμφάνιση άνοιας αυξάνεται με την ηλικία, δεδομένου ότι κυρίως εμφανίζεται σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας (από 65 χρονών και πάνω).
· Με την πάροδο του χρόνου υπάρχει μια φυσιολογική έκπτωση των νοητικών λειτουργιών , η οποία αφορά τη μνήμη, την προσοχή, την αντίληψη κτλ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι διαταράσσεται η λειτουργικότητα του ατόμου εν γένει. Η πολύ μεγάλη ανησυχία και το στρες που προκύπτει μήπως το άτομο αποκτήσει άνοια, μπορεί να δράσει επιβαρυντικά.
· Η φυσιολογική έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών στους ηλικιωμένους δεν πρέπει να συγχέεται με την έναρξη άνοιας, δεδομένου ότι η άνοια έχει συγκεκριμένα πρώιμα συμπτώματα στην έναρξη της, τα οποία δεν αφορούν αποκλειστικά την επιβράδυνση της επεξεργασίας πληροφοριών ή τον μεγαλύτερο χρόνο ανάκλησης τους.
· Αναφορικά με την πιθανότητα εμφάνισης της άνοιας, έχουν αναφερθεί κάποιοι επιβαρυντικοί προδιαθετικοί παράγοντες , που είναι πιθανό να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης της.
· Οι -πιθανά- επιβαρυντικοί για την εμφάνιση άνοιας παράγοντες είναι:
1. Η ύπαρξη καρδιαγγειακών νοσημάτων(όπως υπέρταση και διαβήτης ) στη μέση και την τρίτη ηλικία , θεωρείται ότι σχετίζονται με μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης άνοιας.
2. Ο μη υγιεινός τρόπος ζωής ( π.χ. κάπνισμα, «φτωχή» διατροφή, κατάχρηση αλκοολ, ελλιπής σωματική δραστηριότητα/άσκηση, ελλιπής ή κακής ποιότητας ύπνος).
3. Η ελλιπής γνωστική δραστηριότητα ή/και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. ( σε μικρότερη και μεγαλύτερη ηλικία).
4. Η ελλιπής κοινωνική αλληλεπίδραση/η έλλειψη κοινωνικών επαφών και περιβαλλοντικών ερεθισμάτων.
5. Η ύπαρξη κατάθλιψης.
6. Η ύπαρξη παλιότερων κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων (?)
7. Η ύπαρξη άνοιας στο οικογενειακό περιβάλλον, θεωρείται προδιαθετικός παράγοντας, χωρίς όμως να καθιστά την άνοια ένα κληρονομικό σύνδρομο.
{ Συχνά υπάρχει το ζήτημα της διαφοροδιάγνωσης μεταξύ άνοιας και κατάθλιψης στους ηλικιωμένους.
Τα κοινά τους σημεία είναι η ελάττωση της κινητικότητας, η μείωση του ενδιαφέροντος, η αδυναμία συγκέντρωσης.
Τα καταθλιπτικά συμπτώματα προφανώς μπορούν να συνυπάρχουν με τα συμπτώματα της άνοιας, όχι όμως στα τελευταία στάδια.
Μια σημαντική διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της άνοιας, μιλάμε για ένα μη θεραπεύσιμο σύνδρομο, ενώ η κατάθλιψη ως ψυχική διαταραχή είναι θεραπεύσιμη (φαρμακευτικά ή /και ψυχοθεραπευτικά).
Στην περίπτωση της κατάθλιψης , δεν υπάρχουν οι διαταραχές προσανατολισμού. Στην περίπτωση της άνοιας επίσης – στα πρώτα στάδια- δεν υπάρχουν τα σωματικά ενοχλήματα που συνήθως απαντώνται στην κατάθλιψη.
Τέλος, ο ασθενής με κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να απαντήσει «δεν ξέρω» σε κάποια ερώτηση, ενώ ο ασθενής με άνοια «τώρα το ήξερα».}
Τρόποι μείωσης της πιθανότητας εμφάνισης άνοιας
· Ο κίνδυνος εμφάνισης της άνοιας δεν μπορεί να εξαλειφθεί απόλυτα, παρόλαυτα υπάρχουν κάποιοι τρόποι να μειωθούν οι πιθανότητες εμφάνισης.
· Γενικότερα, η σωματική αλλά και πνευματική άσκηση φαίνεται ότι προστατεύουν σε ένα βαθμό από την εμφάνιση άνοιας καθώς και η διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής συνολικά.
· Ο έλεγχος των αγγειακών παραγόντων, δλδ ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, των επιπέδων σακχάρου στο αίμα,η διατήρηση φυσιολογικού βάρους, ο έλεγχος της χοληστερόλης και γενικά η καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, ωφελεί και τη λειτουργία του εγκεφάλου επίσης.
· Η γνωστική δραστηριότητα, δλδ το να υπάρχει «εξάσκηση» του εγκεφάλου, είναι βοηθητική επίσης. Οι γνωστικές λειτουργίες του ανθρώπου εδρεύουν στον εγκέφαλο, έτσι η εγκεφαλική διέγερση μέσω της πνευματικής δραστηριότητας του,συμβάλλει στη βελτίωση των συνδέσεων των εγκεφαλικών κυττάρων , την κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο και μειώνει έτσι τις πιθανότητες της γνωστικής εξασθένησης.
Σχεδόν οποιοσδήποτε τύπος πνευματικής δραστηριότητας μπορεί να είναι ευεργετικός, ειδικά αν έχει κάποια χαρακτηριστικά , όπως να είναι σχετικά «πολύπλοκος», να λαμβάνει χώρα σε τακτική βάση, να έχει μια ποικιλία και να είναι φυσικά ενδιαφέρων.
Δραστηριότητες που προάγουν την υγεία του εγκεφάλου είναι :
1. Διάβασμα
2. «Εγκεφαλικά» παιχνίδια (πχ σταυρόλεξα, παζλ, σκάκι κτλ)
3. Γράψιμο
4. Εκμάθηση νέων δεξιοτήτων (πχ μιας ξένης γλώσσας)
5. Κοινωνική επαφή
6. Χρήση Η/Υ
7. Καλλιτεχνικές δραστηριότητες
8. Ενασχόληση με οικειακές εργασίες (πχ μαγειρική, κηπουρική κτλ)
· Η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής συμβάλλει επίσης στην υγεία του εγκεφάλου . ΄
Τροφές που ενδείκνυνται είναι :
1. Τροφές με ακόρεστα λίπη (ελαιόλαδο, ψάρι, ξηροί καρποί)
2. Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Ε (πράσινα λαχανικά, φρούτα)
3. Τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά οξέα Ω3
4. Τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά (σταφίδες, παντζάρια, μπρόκολο, πορτοκάλια, πιπεριές)
5. Ροφήματα πλούσια σε αντιοξειδωτικά
Γενικότερα, η λεγόμενη «μεσογειακή διατροφή» ενδείκνυται και για την «προστασία» του εγκεφάλου.
· Ο επαρκής και καλής ποιότητας ύπνος βοηθά επίσης στη διατήρηση της καλής υγείας γενικά και του εγκεφάλου ειδικότερα.
Η ύπαρξη μιας χαλαρωτικής ρουτίνας πριν την ώρα του ύπνου, το σταθερό πρόγραμμα και η αποφυγή πολλών ερεθισμέτων πριν κοιμηθεί το άτομο, συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή.
· Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στη διατήρηση της καλής υγείας του ατόμου. Οι άνθρωποι που γυμνάζονται έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρδιαγγειακά νοσήματα, τα οποία σχετίζονται με τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Η ρουτίνα της σωματικής άσκησης σχετίζεται φυσικά με την ηλικία και το επίπεδο σωματικής ευρωστίας του ατόμου, την φυσική του κατάσταση κτλ και προφανώς προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες και δυνατότητες του κάθε οργανισμού.
Η σωματική δραστηριότητα είναι καλό να λαμβάνει χώρα σχεδόν καθημερινά με διάφορους τρόπους. Η ενσωμάτωση της στην καθημερινότητα του ατόμου . όχι ως αγγαρεία, οδηγεί στην υιοθέτηση της ως τρόπου ζωής. Η επιλογή ενός τρόπου άσκησης που αρέσει στο άτομο και πιθανά η ύπαρξη παρεάς σε αυτή, βοηθούν στο να γίνεται με ευχάριστο και ωφέλιμο τρόπο.
· Η ύπαρξη και διατήρηση κοινωνικών επαφών , είναι επίσης ωφέλιμη για τη ζωτικότητα του εγκεφάλου.
Η συναναστροφή με την οικογένεια, φίλους, συγγενείς, η εμπλοκή σε δραστηριότητες στην κοινότητα (πχ συμμετοχή σε συλλόγους, εθελοντισμός), η συμμετοχή στην θρησκευτική λατρεία, αλλά και δραστηριότητες ψυχαγωγικές (πχ θέατρο, σινεμά) , συμβάλλουν κι αυτές στην καλή υγεία του εγκεφάλου.
· Η διατήρηση και βελτίωση της ψυχικής υγείας είναι επίσης σημαντική στο πλαίσιο της πρόληψης της άνοιας.
Ενδεικτικά, κάποιοι τρόποι που βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση είναι:
1. Η διαχείριση του στρες, μέσω τεχνικών χαλάρωσης, ενασχόλησης με ευχάριστες δραστηριότητες, διατήρησης της αίσθησης του χιούμορ.
2. Η συχνή επαφή με αγαπημένα πρόσωπα.
3. Το «μοίρασμα» ακόμη και «δύσκολων» συναισθημάτων ή δυσφορικών σκέψεων, σε ένα ασφαλές ψυχικά περιβάλλον.
4. Η αναγνώριση και φροντίδα των προσωπικών αναγκών.
5. Καθημερινές χαλαρωτικές δραστηριότητες.
6. Η αναζήτηση βοήθειας αν και εφόσον το άτομο κρίνει ότι την χρειάζεται.
· Τέλος, η αποφυγή κάποιων βλαβερών συνηθειών για την υγεία, όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοολ, η έλλειψη ύπνου, η κακή διατροφή και γενικότερα ότι δε συνάδει με έναν υγιεινό τρόπο ζωής, αποτελεί μια αρχή στην κατεύθυνση της μείωσης των πιθανοτήτων να εμφανίσει το άτομο ανοϊκά συμπτώματα.
