Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν μιλούν με κάποιον, στον οποίο έχει γίνει διάγνωση καρκίνου ή κάποιας άλλης σοβαρής ασθένειας, νιώθουν άβολα και χάνουν τα λόγια τους:
Ανησυχούν μήπως πουν κάτι που δεν πρέπει και αναστατώσουν το άτομο που είναι άρρωστο ή μήπως τους κατακλύσει ένα κύμα συναισθημάτων και δακρύων που δε θα μπορέσουν να ελέγξουν.
Αν το άτομο με καρκίνο ή άλλη σοβαρή ασθένεια βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της αρρώστιας, μπορεί να σας είναι ιδιαίτερα δύσκολο να θίξετε το ζήτημα του θανάτου ή της πορείας προς αυτόν.
Ως αποτέλεσμα αυτού, κάποιο άνθρωποι αποφεύγουν εντελώς την επικοινωνία με τον ασθενή - είναι πολύ συνηθισμένο για τους ανθρώπους με καρκίνο/άλλες σοβαρές ασθένειες να βρίσκονται αντιμέτωποι με φίλους/συγγενείς που σταματούν να τους τηλεφωνούν ή να τους επισκέπτονται, μόλις μάθουν πως αρρώστησαν.
Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά οδυνηρό και μπορεί να κάνει τον άρρωστο να αισθάνεται πιο απομονωμένος και ευάλωτος από ποτέ.
Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κάποια μαγική φράση, κάτι που μπορεί να πει κανείς.
Αυτό που εκτιμούν περισσότερο τα άτομα που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή ασθένεια δεν είναι τόσο το να γνωρίζει κάποιος τι να τους πει, αλλά εκτιμούν περισσότερο το να μπορεί κάποιος να τους ακούσει, να εκφράζει γνήσιο ενδιαφέρον για την κατάσταση που βιώνουν και απλά να "είναι εκεί" γι' αυτούς.
Το να δώσει κάποιος την ευκαιρία σε έναν άνθρωπο με σοβαρή ασθένεια να μιλήσει ανοικτά αποτελεί έναν από τους πολυτιμότερους τρόπους για να τον υποστηρίξει. Όταν εκφράζουμε τους φόβους και τις ανησυχίες μας ανοικτά, όλα αυτά γίνονται πλέον διαχειρίσιμα και έτσι μπορούμε να αντλήσουμε δύναμη και κουράγιο, ώστε να αντιμετωπίσουμε το μέλλον, γνωρίζοντας πως δεν είμαστε μόνοι.
Η επικοινωνία με ευαισθησία είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή συνομιλία και ακρόαση κάποιου. Είναι το να είναι κανείς ανοικτός σε αυτά που λέγονται, στον τρόπο που λέγονται, αντανακλώντας αυτά που έχουν λεχθεί και δίνοντας στη συζήτηση το χρόνο και το χώρο που απαιτεί, ώστε να ευνοηθεί η ευθύτητα και η ελευθερία της έκφρασης.
Παρακάτω παρατίθενται μερικές συμβουλές για την επικοινωνία με κάποιον που πάσχει από καρκίνο ή άλλη σοβαρή ασθένεια:
(1) Επιλέξτε τον τόπο συζήτησης - η συζήτηση σε κάποιο ήσυχο και ιδιωτικό χώρο αντί για κάποια γωνιά ενός πολυσύχναστου δρόμου είναι προφανώς προτιμότερη για μια ποιοτική επικοινωνία! Σβήστε το κινητό σας για να μη σας ενοχλούν συνεχώς ή σας αποσπούν την προσοχή.
Πρέπει να κάθεστε και οι δύο και να βρίσκεστε στο ίδιο επίπεδο - είναι πολύ ενοχλητικό όταν ο άρρωστος είναι ξαπλωμένος και ο συνομιλητής του υψώνεται από πάνω του όση ώρα συνομιλούν.
Πηγαίνετε κοντά τους, έτσι ώστε να μπορέσετε να τους αγγίξετε αν ταραχτούν αλλά δώστε τους αρκετό χώρο για να νιώθουν άνετα.
(2) Διατηρείτε οπτική επαφή. Αυτό δείχνει στο συνομιλητή σας πως είστε συγκεντρωμένοι σε αυτόν και σε αυτά που λέει. Αν αφήστε να σας αποσπάσουν την προσοχή και κοιτάτε άλλα πράγματα θα περάσετε ένα έντονο μήνυμα αδιαφορίας
(3) Αφήστε το άτομο που είναι άρρωστο να σας προτείνει τη δική του ατζέντα συζήτησης, δηλαδή προσέξτε τα θέματα που επιθυμεί να συζητήσει: μερικές μέρες, το τελευταίο πράγμα που επιθυμούν να συζητήσουν είναι η ασθένεια και οι θεραπείες της.
Ίσως προτιμήσουν να ακούσουν τα νέα της οικογένειας ή της κοινότητας, να μιλήσουν για ευχάριστες εμπειρίες ή για κάτι αστείο, έτσι ώστε να τους αποσπάσει την προσοχή από την ασθένεια αλλά και για να νιώσουν και πάλι "φυσιολογικοί".
Προσπαθείτε να θυμάστε σε όλες τις συναλλαγές μαζί του/της πως εξακολουθεί να είναι το άτομο που ήταν, με τον ίδιο χαρακτήρα, τις ίδιες εμπειρίες και τα ίδια ενδιαφέροντα, όπως παλαιότερα.
Προσπαθείτε επίσης να διατηρείτε τη σχέση που είχατε πριν την ασθένεια - μην αλλάξετε τον τρόπο που του/της μιλούσατε γιατί αυτό θα αποδειχθεί ανειλικρινές.
Ωστόσο, αν επιθυμούν να μιλήσουν για την ασθένεια, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τα έντονα συναισθήματα που νιώθουν, όπως αβεβαιότητα και φόβο, κάντε ότι είναι δυνατό για να μείνετε δίπλα τους.
Προσπαθείτε να μην αλλάξετε θέμα επειδή δεν θέλετε να ταραχτούν ή επειδή εσείς αγχώνεστε με αυτή τη συζήτηση. Αν διακόψετε απότομα μια συζήτηση, αυτό θα δημιουργήσει εμπόδια μεταξύ σας και έτσι θα σας είναι δύσκολο πλέον να συζητήσετε άλλα, εκτός από επιφανειακά θέματα, μεταξύ σας.
Αν κάποια στιγμή δεν μπορείτε να διαχειριστείτε κάτι το οποίο λέγεται, τότε απλά δηλώστε το ανοιχτά. Ρωτήστε τους αν θα τους πείραζε να συνεχίσετε τη συζήτηση αυτού του θέματος σε κάποια άλλη στιγμή, έτσι ώστε να έχετε την ευκαιρία να προετοιμαστείτε ανάλογα. Θα το κατανοήσουν και θα εκτιμήσουν την ειλικρίνειά σας.
Θυμηθείτε πως κατά πάσα πιθανότητα δεν περιμένουν να τους απαντήσετε σε δύσκολες ερωτήσεις, όπως "γιατί εγώ;" αλλά επιθυμούν απλά να βρίσκεται κάποιος στο πλάι τους και να ακούει τις ερωτήσεις τους, αφήνοντάς τους να εκφράσουν αυτά που αισθάνονται. Η απάντηση "δεν ξέρω" είναι μια τίμια και απόλυτα αποδεκτή απάντηση.
(4) Δείξτε πως ακούτε και παρακινήστε τους να μιλήσουν. Καθώς μιλούν, επικεντρωθείτε σε αυτά που λένε αντί να μελετάτε την απάντησή σας. Προσπαθείτε να μη διακόπτετε τη ροή της συζήτησης.
Το να κουνάτε το κεφάλι σας καταφατικά ή να λέτε κάτι απλό όπως "πες μου περισσότερα για..." ή "ναι, καταλαβαίνω" μπορεί να είναι πολύ ενθαρρυντικό, όπως και η επανάληψη των δυο-τριών λέξεων κλειδιών της τελευταίας πρότασης του ασθενούς.
Βοηθάει επίσης αν ρωτήσετε τον ασθενή αν καταλάβατε σωστά αυτά που προσπαθεί να σας πει - αυτό σας εξασφαλίζει πως πράγματι καταλάβατε σωστά αλλά και αποδεικνύει στον ασθενή την επιθυμία σας να κατανοήσετε αυτά που λέει. Πχ. "ώστε νιώθεις πως..." ή "αν κατάλαβα σωστά, νιώθεις πως...". Αν δεν είστε σίγουροι πως καταλάβατε σωστά μπορείτε να πείτε "βοήθησέ με να καταλάβω λίγο καλύτερα αυτό που εννοείς".
(5) Προσπαθείτε να αποδέχεστε τη σιωπή και τα συναισθήματα. Ίσως βοηθήσουν το άτομο με καρκίνο/σοβαρή ασθένεια να συγκεντρωθεί στις σκέψεις του. Αν μιλάτε ακατάπαυστα λόγω νευρικότητας, αυτό μπορεί να γίνει εκνευριστικό.
Πολλές φορές η σιωπή είναι ανακουφιστική και επιτρέπει στο άτομο να εκφράσει καλύτερα τα συναισθήματά του.
Σε περίπτωση που ταραχτούν και κλάψουν ή θυμώσουν, προσπαθήστε να μη διακόψετε την έκφραση των συναισθημάτων τους. Μπορείτε απλά να τους κρατάτε το χέρι ή να κάθεστε σιωπηλοί, αφήνοντάς τους να συνεχίσουν για όσο χρόνο απαιτηθεί. Προσπαθείτε να μην τους κάνετε να νιώσουν αδύναμοι επειδή κλαίνε (ανεξαρτήτως φύλου) γιατί τι κλάμα απελευθερώνει πολύ ένταση και άγχος - θα μπορούσατε να πείτε για παράδειγμα "είναι ΟΚ, είναι καλό να κλαις".
Αν κάποιος νιώθει πολύ άσχημα και δεν μπορεί να σκεφτεί θετικά για το μέλλον, μην τον πιέσετε να το κάνει, απλά λάβετε υπόψη αυτά που νιώθει πχ. "αυτή είναι μια πραγματικά δύσκολη περίοδος για σένα και μπορώ να καταλάβω γιατί νιώθεις πραγματικά άσχημα/θυμό/κούραση".
(6) Απαντήστε στο χιούμορ
Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν αστεία και χιούμορ για να θίξουν θέματα που είναι δύσκολα ή επώδυνα. Αυτός μπορεί να είναι ένας τρόπος αποκλιμάκωσης της έντασης.
Αφήστε το άτομο με καρκίνο/σοβαρή ασθένεια να ηγηθεί, είναι υγιές αν βρουν κάτι αστείο σε κάποια παρενέργεια, όπως την απώλεια μαλλιών ή την αύξηση όρεξης, και σίγουρα μπορείτε να τους υποστηρίξετε σε ένα καλό αστείο.
Αυτό μπορεί να αποτελέσει έναν καλό τρόπο ανακούφισης από το άγχος και ένα διάλειμμα από τη σοβαρότερη φύση της ασθένειας. Μην κάνετε, όμως, κάποιο αστείο, εκτός αν είστε βέβαιοι πως το άτομο με καρκίνο μπορεί να το χειριστεί και πως θα εκτιμήσει το χιούμορ σας.
Οι άνθρωποι με καρκίνο ή άλλες σοβαρές ασθένειες λένε συχνά πως εκτιμούν τα άτομα που αποφεύγουν τα παρακάτω:
• Να τους "βομβαρδίζουν" με αυθόρμητες συμβουλές για το τι να κάνουν/τρώνε, ειδικά όταν αρχίζουν με τη φράση "αν ήμουν στη θέση σου θα...".
• Να τους λένε παρόμοιες ιστορίες άλλων ανθρώπων με καρκίνο/σοβαρή ασθένεια πχ. "η θεία μου κτλ είχε τον ίδιο τύπο καρκίνου και δεν τα κατάφερε". Θυμηθείτε πως δεν υπάρχουν άτομα με καρκίνο που να έχουν ακριβώς τις ίδιες εμπειρίες.
• Να θεωρητικολογούν για την αιτία εμφάνισης του καρκίνου/της σοβαρής ασθένειας πχ. κακά γονίδια/το να μένει κανείς πολύ κοντά σε κεραίες κινητής τηλεφωνίας/συγκεκριμένος τύπος προσωπικότητας. Στην πραγματικότητα είναι συνήθως αδύνατο να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία εμφάνισης καρκίνου, ούτως ή άλλως αυτό δεν βοηθάει το άτομο να αισθανθεί ή να αντιμετωπίσει την κατάσταση καλύτερα.
• Το να λέει κανείς "ξέρω πως νιώθεις" ή "ξέρω πως όλα θα πάνε καλά". Μα, πως είναι δυνατό να το ξέρεις;
• Να τους πιέζουν, λέγοντας πχ. "πρέπει να παραμείνεις θετικός/ή" ή " είσαι πολύ γενναίος/α και θα το νικήσεις". Αυτό μπορεί να τους κάνει να φοβηθούν μήπως σας φανούν αδύναμοι ή ευάλωτοι αν αισθανθούν λύπη ή φόβο.
• Ο απρεπής σχολιασμός της εμφάνισης πχ. "έχεις τα χάλια σου - τι έχεις κάνει στα μαλλιά σου" ή " είσαι πολύ χλωμός/ή και αδύνατος/η" όταν κάποιος πχ. κάνει χημειοθεραπεία. Το πιθανότερο είναι πως κάποιος με καρκίνο/σοβαρή ασθένεια γνωρίζει από πρώτο χέρι τις αλλαγές στην εμφάνισή του.
• Να ταράζονται ή να κλαίνε τόσο, ώστε να έχουν εκείνοι την ανάγκη για ανακούφιση αντί να την παρέχουν.
Ένα πολύ σημαντικό σημείο της ευαίσθητης και ανοικτής επικοινωνίας με κάποιον που πάσχει από καρκίνο/άλλη σοβαρή ασθένεια είναι να γνωρίζει κανείς τι πραγματικά αισθάνονται ή βιώνουν αυτοί οι άνθρωποι.
