Τα στοματικά προβλήματα όπως η ξηροστομία και η στομαλγία αποτελούν κοινό πρόβλημα των ασθενών με καρκίνο και κατά τη διάρκεια της θεραπείας αλλά και σε προχωρημένα στάδια της ασθένειας. Παρόλο που το πρόβλημα είναι πολύ κοινό, συνήθως δεν αναφέρεται εγκαίρως στο θεράποντα γιατρό, επειδή ο ασθενής πιστεύει πως δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα ή πως δεν υπάρχει κάποια λύση που θα τον ανακουφίσει. Η ξηροστομία και η στομαλγία αποτελούν όμως πολύ σοβαρά προβλήματα δεδομένου πως ο ασθενής δε μπορεί να φάει, να πιεί και δυσκολεύεται να μιλήσει εφόσον τα συμπτώματα του προκαλούν δυσφορία και αίσθημα πόνου.
Ξηροστομία
Η ξηροστομία βρίσκεται ανάμεσα στα 5 πιό κοινά συμπτώματα σε προχωρημένα στάδια καρκίνου.
Προκαλείται από την έλλειψη επαρκούς ποσότητας σάλιου. Κάποιες από τις αιτίες είναι οι εξής:
• Ακτινοθεραπεία στο κεφάλι, στο στόμα ή στον αυχένα.
• Φαρμακευτική αγωγή με διουρητικά, οπιοειδή, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και βήτα αναστολείς.
• Μειωμένη δραστηριότητα του στόματος ή αλλαγή διατροφής, την αντικατάστασή δηλαδή των συμπαγών γευμάτων που απαιτούν περισσότερη μάσηση, με μαλακά ή υγρά γεύματα.
Το σάλιο, το οποίο παράγεται από τον σιελογόνο αδένα κάτω από τη γλώσσα και γύρω από τη γνάθο, παίζει σημαντικό ρόλο εφόσον:
• Ενυδατώνει το στόμα και σας βοηθάει να γευτείτε, να μασήσετε, να καταπιείτε το φαγητό και να μιλήσετε.
• Περιέχει ένζυμα τα οποία βοηθούν στην χώνεψη των τροφών.
• Βοηθάει στην προστασία των δοντιών αφού περιέχει ασβέστιο το οποίο είναι απαραίτητο για υγιή δόντια.
• Συμβάλει στη συνολική υγεία και υγιεινή του στόματος και των δοντιών με τις αντιβακτηριδιακές του ιδιότητες ενώ το pH του βοηθάει στην ουδετεροποίηση των οξέων.
Θεραπεία της ξηροστομίας
Ο θεράποντας γιατρός σας θα χρειαστεί από εσάς τις παρακάτω πληροφορίες:
• Πότε άρχισε η ξηροστομία;
• Άρχισε ξαφνικά ή σταδιακά;
• Τι θεραπεία ακολουθείτε ή ακολουθούσατε;
Σε περίπτωση που η ξηροστομία οφείλεται στη φαρμακευτική σας αγωγή, ίσως απαιτηθεί η μεταβολή της δοσολογίας ή η αντικατάσταση κάποιων φαρμάκων. Σε αντίθετη περίπτωση είναι πιθανό να σας χορηγηθεί η φαρμακευτική ουσία πιλοκαρπίνη η οποίο ρυθμίζει την παραγωγή σιέλου. Παρόλο που υπάρχουν κάποιες παρενέργειες, αυτές είναι προτιμότερες από τη ξηροστομία και τα προβλήματα που δημιουργεί.
Διαχείριση της ξηροστομίας
Υπάρχουν κάποια απλά πράγματα που μπορούν να γίνουν ώστε να μειώσετε την ξηροστομία:
• Το να μασάτε τσίχλες χωρίς ζάχαρη μπορεί να ρυθμίσει τους σιελογόνους αδένες σας. Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, έχει αποδειχθεί από έρευνες πως είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς και εύκολους τρόπους αντιμετώπισης της ξηροστομίας. Η συνιστώμενη κατανάλωση τσίχλας χωρίς ζάχαρη σε περιπτώσεις ξηροστομίας είναι 1 με 2 τσίχλες, 4 φορές την ημέρα.
• Υποκατάστατα σιέλου. Υπάρχουν αρκετά προϊόντα υποκατάστατων σιέλου στα φαρμακεία. Τα πιο αποτελεσματικά προϊόντα έχουν βάση τη βλεννίνη. Θα ήταν καλό να μην υπερβείτε τη δοσολογία των υποκατάστατων σιέλου γιατί αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε παρενέργειες όπως η διάρροια και η ναυτία. Προσπαθήστε να τα χρησιμοποιείτε πριν από τα γεύματα έτσι ώστε να σας βοηθούν στην κατανάλωσή τους, πριν από μεγάλες συζητήσεις και πριν πάτε για ύπνο.
• Διατηρήστε το στόμα σας υγρό με το να αργοπίνετε νερό ή να πιπιλίζετε κομματάκια πάγου. Είναι σημαντικό επίσης να το διατηρείτε ενυδατωμένο, αφού η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσει τη ξηροστομία.
• Ο βελονισμός μπορεί να συμβάλλει στην ρύθμιση της παραγωγής σιέλου.
• Ελαττώστε πράγματα τα οποία ξηραίνουν το στόμα σας ακόμη περισσότερο, όπως το αλκοόλ, την καφεΐνη και τα τσιγάρα.
• Προσθέστε υγρά στα γεύματά σας, όπως ζωμούς κρέατος και σάλτσες, έτσι ώστε να καταναλώνονται ευκολότερα. Αποφύγετε τις στεγνές τροφές όπως τα κράκερ και τα μπισκότα.
• Είναι σημαντικό να είστε σχολαστικοί με την υγιεινή του στόματος και των δοντιών σας εφόσον υποφέρετε από ξηροστομία. Προστατέψετε τα δόντια σας από φθορές βουρτσίζοντας προσεκτικά όλες τις επιφάνειες του στόματος σας και χρησιμοποιώντας ένα στοματικό διάλυμα χωρίς οινόπνευμα. Συμβουλευτείτε τον οδοντίατρο σας για οδηγίες σχετικά με την πρόληψη και τη θεραπεία των οδοντικών παθήσεων, ο οποίος πιθανόν να σας συστήσει τη χρήση κάποιου φθοριούχου διαλύματος ή γέλης για μεγαλύτερη προστασία των δοντιών σας.
Στομαλγία
Η πιο συχνή αιτία εμφάνισης της στομαλγίας σε ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες είναι η ξηροστομία! Αυτό συμβαίνει επειδή η ξηροστομία μπορεί να προκαλέσει φθορά των δοντιών και στοματικές λοιμώξεις, όπως στοματοφαρυγγική καντιντίαση και στοµατικό έλκος, λόγω μείωσης της αντιβακτηριδιακής δράσης του σιέλου. Άλλες αιτίες εμφάνισης της στομαλγίας είναι:
• Η ακτινοθεραπεία στο κεφάλι και στον αυχένα.
• Η χημειοθεραπεία που μπορεί να προκαλέσει στομαλγία και στοµατικό έλκος.
• Η λοίμωξη. Αυτή μπορεί να είναι μια μόλυνση από μύκητα όπως η στοματοφαρυγγική καντιντίαση ή μια βακτηριδιακή μόλυνση όπως το στοµατικό έλκος.
• Η κακή εφαρμογή της τεχνητής οδοντοστοιχίας, η οποία παρατηρείται συνήθως λόγω απώλειας βάρους άνω των 6 κιλών, με αποτέλεσμα τα δόντια σας να μην εφάπτονται πια σωστά.
Θεραπεία της στομαλγίας
• Θεραπεύστε αρχικά τη ξηροστομία, εφόσον αυτή αποτελεί το βασικό σας πρόβλημα (συμβουλευτείτε επίσης την παραπάνω παράγραφο για την ξηροστομία).
• Ο θεράποντας γιατρός σας θα σας συστήσει όπου χρειάζεται αντιµυκητιασική θεραπεία για τη καντιντίαση ή κάποια αντιβακτηριδιακά προϊόντα.
• Οδοντιατρικές θεραπείες, όπως αυτές που αφορούν τη φθορά των δοντιών ή την αναπροσαρμογή της τεχνητής οδοντοστοιχίας, είναι απαραίτητες.
• Θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα σχολαστικοί με τη στοματική σας υγιεινή, πέρα από το προσεκτικό βούρτσισμα των δοντιών και των επιφανειών του στόματος με μια μαλακή οδοντόβουρτσα και τη χρήση ενός στοματικού διαλύματος χωρίς οινόπνευμα. Μπορείτε να φτιάξετε μόνοι σας ένα ήπιο στοματικό διάλυμα, διαλύοντας 1 κουταλάκι του γλυκού διττανθρακικό νάτριο (μαγειρική σόδα) σε νερό (Προσοχή: μην καταπίνετε το διάλυμα). Δεδομένου ότι οι οδοντόβουρτσες συγκρατούν βακτήρια, συνιστάται η αντικατάσταση τους μετά από οποιαδήποτε στοματική λοίμωξη, καθώς αποτελούν αιτίες εκ νέου μολύνσεων σε αντίθετη περίπτωση. Για να απολυμάνετε τις οδοντόβουρτσες σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και χημική αποστείρωση, όπως πχ. με Milton. Η τεχνητή οδοντοστοιχία πρέπει να βουρτσίζεται σχολαστικά πριν από την τοποθέτηση της στο διάλυμα καθαρισμού.
Διαχείριση της στομαλγίας
• Διατηρήστε το στόμα σας υγρό με το να αργοπίνετε νερό ή να πιπιλίζετε κομματάκια πάγου. Είναι σημαντικό να το διατηρείτε ενυδατωμένο, αφού η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσει τη ξηροστομία.
• Να τρώτε απλά φαγητά. Αποφύγετε τα αλμυρά ή πικάντικα φαγητά και αυτά που περιέχουν κρεμμύδι, σκόρδο, όξινα φρούτα και χυμούς, εφόσον μπορούν να σας προκαλέσουν αίσθημα οξύ πόνου. Τα αλεσμένα και μαλακά φαγητά καταναλώνονται ευκολότερα από τα σκληρά και τραγανά.
• Σε περίπτωση που οι όξινοι φρουτοχυμοί όπως του πορτοκαλιού σας προκαλέσουν υπερβολικό πόνο, δοκιμάστε εναλλακτικά το χυμό μήλου, ροδάκινου ή αχλαδιού.
• Τα κρύα γεύματα και ποτά μπορούν να ανακουφίσουν τη στομαλγία. Δοκιμάστε την πρόσθεση τριμμένου πάγου στα ποτά σας και την κατανάλωση παγωτού ή μαλακών επιδόρπιων γάλακτος.
• Αν έχετε τεχνητή οδοντοστοιχία προσπαθήστε να την αφαιρείτε κατά διαστήματα μέσα στην ημέρα, αλλά και τη νύχτα, έτσι ώστε να δώσετε στο στόμα σας τον απαιτούμενο χρόνο επούλωσης.
*Αυτές οι πληροφορίες δεν αποτελούν υποκατάστατο του θεράποντα γιατρού σας, αλλά αποτελούν μια πηγή πρόσθετων πληροφοριών. Να ζητάτε πάντα πρώτα τη βοήθεια του θεράποντα γιατρού σας.
